सोमवारी तुर्की आणि सीरियामध्ये झालेल्या विनाशकारी भूकंपात जवळपास ८,००० लोकांचा मृत्यू झाला आहे आणि हजारो लोक जखमी झाले आहेत.
दोन्ही देशांमध्ये हजारो इमारती कोसळल्या आणि मदत संस्था वायव्य सीरियामध्ये "आपत्तीजनक" परिणामांचा इशारा देत आहेत, जिथे लाखो असुरक्षित आणि विस्थापित लोक आधीच मानवतावादी मदतीवर अवलंबून होते.
जागतिक समुदायाकडून शोध आणि पुनर्प्राप्ती कार्यात मदत मिळत असून मोठ्या प्रमाणात बचाव कार्य सुरू आहे. दरम्यान, या आपत्तीतील मृतांची संख्या लक्षणीयरीत्या वाढू शकते, असा इशारा एजन्सींनी दिला आहे.
भूकंपाबद्दल आणि तो इतका प्राणघातक का होता याबद्दल आपल्याला काय माहिती आहे ते येथे आहे.
भूकंप कुठे झाला?
या भागात गेल्या शतकातील सर्वात शक्तिशाली भूकंपांपैकी एक सोमवारी पहाटे ४ वाजताच्या सुमारास झालेल्या भूकंपामुळे रहिवासी झोपेतून हादरले. युनायटेड स्टेट्स जिओलॉजिकल सर्व्हे (USGS) ने सांगितले की, तुर्कीच्या गझियानटेप प्रांतातील नुरदागीच्या पूर्वेस २३ किलोमीटर (१४.२ मैल) अंतरावर २४.१ किलोमीटर (१४.९ मैल) खोलीवर भूकंप झाला.
सुरुवातीच्या घटनेनंतर काही तासांतच या प्रदेशात अनेक धक्के जाणवले. पहिल्या भूकंपानंतर ११ मिनिटांनी ६.७ तीव्रतेचा धक्के बसले, परंतु सर्वात मोठा भूकंप, ज्याची तीव्रता ७.५ होती, तो सुमारे नऊ तासांनंतर दुपारी १:२४ वाजता झाला, असे यूएसजीएसने म्हटले आहे.
सुरुवातीच्या भूकंपाच्या उत्तरेस सुमारे ९५ किलोमीटर (५९ मैल) अंतरावर आलेला ७.५ तीव्रतेचा भूकंपाचा धक्का आतापर्यंत नोंदवलेल्या १०० हून अधिक भूकंपांपैकी सर्वात मोठा आहे.
सीमेच्या दोन्ही बाजूंना ढिगाऱ्याखाली अडकलेल्यांना बाहेर काढण्यासाठी बचावकर्ते आता वेळेशी आणि घटकांशी स्पर्धा करत आहेत. देशाच्या आपत्ती एजन्सीच्या म्हणण्यानुसार, तुर्कीमध्ये ५,७०० हून अधिक इमारती कोसळल्या आहेत.
सोमवारचा भूकंप गेल्या शतकातील तुर्कीमध्ये अनुभवलेल्या सर्वात तीव्र भूकंपांपैकी एक होता - यूएसजीएसनुसार, १९३९ मध्ये देशाच्या पूर्वेला ७.८ तीव्रतेचा भूकंप आला होता, ज्यामध्ये ३०,००० हून अधिक लोक मृत्युमुखी पडले होते.
भूकंप का होतात?
जगातील प्रत्येक खंडात भूकंप होतात - हिमालय पर्वतरांगांच्या सर्वात उंच शिखरांपासून ते मृत समुद्रासारख्या सर्वात खालच्या दऱ्यांपर्यंत, अंटार्क्टिकाच्या थंड प्रदेशांपर्यंत. तथापि, या भूकंपांचे वितरण यादृच्छिक नाही.
USGS भूकंपाचे वर्णन "एका फॉल्टवर अचानक घसरल्याने होणारे भूकंप" असे करते. पृथ्वीच्या बाह्य थरातील ताण फॉल्टच्या बाजूंना एकत्र ढकलतात. ताण निर्माण होतो आणि खडक अचानक घसरतात, ज्यामुळे पृथ्वीच्या कवचातून प्रवास करणाऱ्या लाटांमध्ये ऊर्जा सोडली जाते आणि भूकंपादरम्यान आपल्याला जाणवणारे हादरे निर्माण होतात."
भूकंपाचे मोजमाप सिस्मोग्राफ वापरून केले जाते, जे भूकंपानंतर पृथ्वीवरून प्रवास करणाऱ्या भूकंपीय लाटांचे निरीक्षण करतात.
अनेकांना "रिश्टर स्केल" हा शब्द माहित असेल जो शास्त्रज्ञ पूर्वी अनेक वर्षांपासून वापरत होते, परंतु आजकाल ते सामान्यतः सुधारित मर्कली तीव्रता स्केल (एमएमआय) पाळतात, जे भूकंपाच्या आकाराचे अधिक अचूक मापन आहे, असे यूएसजीएस नुसार.
भूकंप कसे मोजले जातात
हे इतके प्राणघातक का होते?
या भूकंपाला इतका प्राणघातक बनवण्यामागे अनेक घटक कारणीभूत आहेत. त्यापैकी एक म्हणजे तो कोणत्या वेळी झाला. पहाटे भूकंप झाला तेव्हा अनेक लोक त्यांच्या बेडवर होते आणि आता ते त्यांच्या घरांच्या ढिगाऱ्याखाली अडकले आहेत.
याव्यतिरिक्त, या प्रदेशातून थंड आणि दमट हवामान प्रणाली फिरत असल्याने, खराब परिस्थितीमुळे सीमेच्या दोन्ही बाजूंनी बचाव आणि पुनर्वसनाचे प्रयत्न लक्षणीयरीत्या आव्हानात्मक बनले आहेत.
तापमान आधीच खूपच कमी आहे, परंतु बुधवारपर्यंत ते शून्यापेक्षा अनेक अंशांनी खाली येण्याची अपेक्षा आहे.
सध्या तुर्की आणि सीरियावर कमी दाबाचे क्षेत्र आहे. सीएनएनचे वरिष्ठ हवामानशास्त्रज्ञ ब्रिटली रिट्झ यांच्या मते, ते जसजसे पुढे जाईल तसतसे मध्य तुर्कीकडून "लक्षणीय थंड हवा" खाली येईल.
बुधवारी सकाळी गझियानटेपमध्ये -४ अंश सेल्सिअस (२४.८ अंश फॅरेनहाइट) आणि अलेप्पोमध्ये -२ अंश तापमान राहण्याचा अंदाज आहे. गुरुवारी, अंदाज आणखी घसरून अनुक्रमे -६ अंश आणि -४ अंश होईल.
तुर्कीचे आरोग्य मंत्री फहरेटिन कोका म्हणाले की, परिस्थितीमुळे मदत पथकांना बाधित भागात पोहोचणे आधीच आव्हानात्मक बनले आहे. खराब हवामानामुळे सोमवारी हेलिकॉप्टर उड्डाण करू शकले नाहीत.
परिस्थिती असूनही, अधिका-यांनी रहिवाशांना त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी इमारती सोडण्यास सांगितले आहे कारण आणखी भूकंपाचे धक्के बसण्याची शक्यता आहे.
दोन्ही देशांमध्ये इतके नुकसान झाल्यामुळे, या दुर्घटनेत स्थानिक बांधकाम पायाभूत सुविधांची भूमिका काय असू शकते याबद्दल अनेकजण प्रश्न विचारू लागले आहेत.
यूएसजीएस स्ट्रक्चरल इंजिनिअर किशोर जयस्वाल यांनी मंगळवारी सीएनएनला सांगितले की, तुर्कीने यापूर्वीही मोठे भूकंप अनुभवले आहेत, ज्यात १९९९ मध्ये झालेल्या भूकंपाचा समावेश आहे.नैऋत्य तुर्कीला धडक द्याआणि १४,००० हून अधिक लोक मारले.
जयस्वाल म्हणाले की तुर्कीच्या अनेक भागांना भूकंपाच्या धोक्याचे क्षेत्र म्हणून घोषित करण्यात आले आहे आणि त्यामुळे या प्रदेशातील बांधकाम नियमांमुळे बांधकाम प्रकल्पांना अशा प्रकारच्या घटनांना तोंड द्यावे लागेल आणि बहुतेक प्रकरणांमध्ये आपत्तीजनक कोसळणे टाळावे लागेल - जर ते योग्यरित्या केले गेले तर.
परंतु सर्व इमारती आधुनिक तुर्की भूकंपीय मानकांनुसार बांधल्या गेलेल्या नाहीत, असे जयस्वाल म्हणाले. डिझाइन आणि बांधकामातील कमतरता, विशेषतः जुन्या इमारतींमध्ये, याचा अर्थ असा की अनेक इमारती धक्क्यांची तीव्रता सहन करू शकल्या नाहीत.
"जर तुम्ही या संरचनांना त्यांच्या डिझाइन आयुष्यात येणाऱ्या भूकंपाच्या तीव्रतेसाठी डिझाइन करत नसाल, तर या संरचना चांगली कामगिरी करू शकणार नाहीत," जयस्वाल म्हणाले.
जयस्वाल यांनी असा इशाराही दिला की, उभ्या राहिलेल्या अनेक इमारती "आम्ही आधीच पाहिलेल्या दोन तीव्र भूकंपांमुळे लक्षणीयरीत्या कमकुवत होऊ शकतात. त्या खराब झालेल्या संरचना पाडण्यासाठी पुरेसा शक्तिशाली भूकंप होण्याची शक्यता अजूनही कमी आहे. म्हणून या भूकंपानंतरच्या हालचालींदरम्यान, या बचाव कार्यांसाठी लोकांनी त्या कमकुवत संरचनांपर्यंत पोहोचण्याची खूप काळजी घेतली पाहिजे."
पोस्ट वेळ: फेब्रुवारी-०८-२०२३
